Chấp cánh mọi cung đường cùng xe đạp MTB

Trong các chuyến phiêu lưu và khám phá, xe đạp Mountain Bike (MTB) đã trở thành người bạn đồng hành đáng tin cậy cho những ai đam mê mạo hiểm. Với thiết kế chuyên biệt cho những địa hình khó khăn, MTB không thể thiếu trong các hành trình này. Để vượt qua những chướng ngại vật và địa hình gồ ghề, việc tập luyện đều đặn và chuẩn bị đầy đủ dụng cụ là rất quan trọng. Bài viết dưới đây sẽ cùng Maruishi Việt Nam làm rõ khái niệm về xe đạp MTB và vai trò thiết yếu của nó trong các cuộc khám phá.

Giới thiệu xe đạp Mountain Bike (MTB)

Xe đạp Mountain Bike (MTB) là gì?

Xe đạp Mountain Bike (MTB) là gì? Xe đạp Mountain Bike (MTB) là một dạng xe đạp được đặc biệt thiết kế cho việc điều hành trên địa hình đa dạng và khó khăn.Dựa trên nền tảng của xe đạp thông thường, xe đạp leo núi tích hợp những tính năng độc đáo nhằm nâng cao độ bền và hiệu suất khi di chuyển trên môi trường gồ ghề và khắc nghiệt. Những đặc điểm này làm cho xe đạp leo núi trở nên nặng hơn, phức tạp hơn và không hiệu quả như các loại xe đạp khác trên mặt đường bằng.

Xe đạp leo núi thường được trang bị các tính năng như phuộc treo, lốp lớn với gai sâu, bánh xe chắc chắn, hệ thống phanh mạnh mẽ, tay lái thẳng và rộng nhằm nâng cao sự ổn định và thoải mái khi di chuyển trên địa hình gồ ghề. Ngoài ra, xe còn có hệ thống bánh răng với tỷ lệ rộng, được thiết kế để phù hợp với từng loại địa hình và mục đích sử dụng, từ leo dốc đến tốc độ cao khi xuống dốc. Hệ thống treo sau ngày càng phổ biến trên các mẫu xe đạp leo núi, từ các phiên bản nặng đến những phiên bản nhẹ hơn. Các chi tiết như cọc yên có thể điều chỉnh dễ dàng để thay đổi chiều cao, giúp tối ưu hóa hiệu suất khi đạp, mặc dù vị trí yên cao hơn có thể gây nguy hiểm trên địa hình khó khăn.

Xe đạp leo núi chủ yếu được sử dụng trên các con đường mòn núi, đường đơn, đường cứu hỏa và các bề mặt không được lát nhựa. Địa hình này thường chứa các yếu tố như đá, rễ cây, bùn lầy và độ dốc. Nhiều con đường mòn còn có các chướng ngại vật kỹ thuật như cọc gỗ, khe hở, vườn đá, bậc thang, nhảy và tường leo. Thiết kế của xe đạp leo núi đã được điều chỉnh để đối phó với những thử thách này. Cấu trúc vững chắc kết hợp với vành xe bền hơn và lốp rộng đã làm cho xe đạp leo núi trở nên phổ biến trong cả môi trường đô thị, nơi người lái phải vượt qua các chướng ngại vật như ổ gà và lề đường.

Kể từ khi môn thể thao xe đạp leo núi ra đời vào những năm 1970, đã có sự xuất hiện của nhiều loại xe đạp leo núi khác nhau, như xe đạp xuyên quốc gia (XC), enduro, toàn núi, tự do, đổ dốc và các loại đường đua, slalom. Mỗi loại xe này đều yêu cầu thiết kế riêng biệt nhằm tối ưu hóa hiệu suất và đáp ứng các yêu cầu cụ thể. Sự phát triển của xe đạp leo núi (MTB) đã dẫn đến những cải tiến đáng kể về hệ thống treo, có thể đạt đến 8 inch (200 mm), và số lượng bánh xích cũng đã tăng lên đến 13, giúp cải thiện khả năng leo núi cũng như tốc độ đổ dốc. Những cải tiến trong hệ thống bánh răng đã đưa đến sự phổ biến của hệ thống truyền động “1x”, hay còn gọi là “one-by”, với cơ chế chuyển đổi bánh răng phía trước được đơn giản hóa và một băng cassette rộng phía sau, thường có từ 9 đến 12 bánh xích. Mặc dù hệ thống truyền động 1x giúp giảm trọng lượng tổng thể của xe, tạo khoảng sáng gầm xe và đơn giản hóa việc lựa chọn bánh răng, hệ thống truyền động 2 hoặc 3 bánh xích vẫn còn được ưa chuộng trên các mẫu xe đạp cấp thấp hơn.

Lịch sử xe đạp Mountain Bike (MTB)

Các chiếc xe đạp leo núi ban đầu xuất phát từ những phiên bản cải tiến của xe đạp tuần dương hạng nặng, được thiết kế đặc biệt để di chuyển dễ dàng trên các con đường mòn gồ ghề của núi. Vào những năm 1970, tại Bắc California, Hoa Kỳ, môn thể thao này bắt đầu thu hút sự chú ý khi các tay đua thử nghiệm với những chiếc xe đạp trang bị lốp rộng hơn, nhằm xử lý tốt hơn các địa hình đồi núi. Tại California, chúng được gọi là “khinh khí cầu”, tại Colorado là “klunkers”, và tại Oregon là “máy bay ném bom đất”. Joe Breeze, một thợ chế tạo khung xe đạp, đã hiện thực hóa ý tưởng này thành chiếc xe đạp leo núi đầu tiên.

Có thể bạn cũng quan tâm: Tìm hiểu về xích của xe đạp trẻ em

Đến cuối những năm 1970 và đầu những năm 1980, ngành công nghiệp xe đạp bắt đầu sản xuất các mẫu xe đạp leo núi với việc sử dụng các vật liệu nhẹ và công nghệ tiên tiến như nhôm M4. Chiếc xe đạp leo núi đầu tiên được sản xuất hàng loạt là Lawwill Pro Cruiser vào năm 1979, được thiết kế dựa trên ý tưởng của Don Koski từ ống dẫn điện và khung Schwinn Varsity. Mẫu xe này được sản xuất từ năm 1979 đến 1980 với giá khoảng 500 đô la Mỹ.

Đến năm 1981, Specialized Stumpjumper ra đời và được coi là chiếc xe đạp leo núi đầu tiên được sản xuất hàng loạt. Sự gia tăng sự phổ biến của xe đạp leo núi đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp xe đạp. Trong các thập kỷ 1990 và 2000, xe đạp leo núi không còn là một môn thể thao ít người biết đến, mà đã trở thành một hoạt động thể thao chính thống với các sự kiện đua xe quốc tế và giải vô địch thế giới, cùng với các cuộc thi đi xe địa hình khác như FMB World Tour và Red Bull Rampage.

Thiết kế xe đạp Mountain Bike (MTB)

Xe đạp leo núi thường có thể được phân loại thành bốn loại chính dựa trên cấu hình hệ thống treo:

Rigid: Đây là loại xe đạp leo núi có lốp lớn, cụm núm vặn và tay lái thẳng, nhưng không có hệ thống treo ở cả bánh trước và sau. Xe cứng nhắc không được trang bị phuộc treo.
Hard tail: Đây là một loại xe đạp leo núi được trang bị hệ thống treo phuộc cho bánh trước, nhưng khung xe vẫn là loại cứng. Hệ thống treo ở bánh trước giúp hấp thụ sốc khi di chuyển trên địa hình gồ ghề.
Soft tail: Loại xe này là một sự bổ sung gần đây, có khung xe được thiết kế với các trục nhưng không có hệ thống treo phía sau. Thay vào đó, khung xe được thiết kế để uốn cong và hấp thụ một phần rung động. Xe đạp loại này thường được sử dụng cho các chặng đua xuyên quốc gia.
Hệ thống treo hoàn toàn (hoặc hệ thống treo kép): Đây là loại xe đạp leo núi được trang bị hệ thống treo cả ở bánh trước và sau. Hệ thống treo ở bánh trước thường là dạng phuộc ống lồng tương tự như xe máy, trong khi hệ thống treo phía sau được thiết kế bằng cách sử dụng liên kết cơ học để hấp thụ sốc. Loại xe này cho phép hấp thụ tốt hơn khi di chuyển trên các địa hình khó khăn.

Hệ thống truyền động

Từ những năm 1980, xe đạp địa hình (Mountain Bike) đã chứng kiến sự phát triển đáng kể trong hệ thống truyền động của mình, với sự cải tiến liên tục về số lượng tốc độ và các linh kiện liên quan. Ban đầu, các mẫu xe đạp leo núi được trang bị từ 7 đến 36 tốc độ, cùng với các bộ quây từ 1 đến 4 vòng xích, và bộ bánh răng với từ 5 đến 12 đĩa xích.

Tuy nhiên, những mẫu xe đạp leo núi với 30, 33 và 36 tốc độ ban đầu gặp khó khăn do các băng cassette 10, 11 hoặc 12 tốc độ không thể xử lý tốt việc loại bỏ bùn, và hộp số 10, 11 hoặc 12 tốc độ của derailleur phía sau không phù hợp khi kết hợp với cần số phía trước. Dù vậy, trong thời gian gần đây, hộp số 10, 11 và 12 tốc độ đã trở nên phổ biến trên xe đạp xích đơn phía trước và một số xe đạp leo núi cũng đã áp dụng chúng.

Vào đầu năm 2009, thương hiệu SRAM đã giới thiệu bộ nhóm XX, với bộ đề-pa phía trước 2 tốc độ và bộ đề-railleur phía sau 10 tốc độ cùng băng cassette. Sự ra đời này đã giải quyết vấn đề loại bỏ bùn và nâng cao hiệu suất cho người dùng xe đạp leo núi. Sự phát triển không ngừng tiếp tục khi SRAM giới thiệu hệ thống truyền động 1 × 11 mang tên XX1 vào tháng 7 năm 2012. Hệ thống này loại bỏ hoàn toàn derailleur phía trước, giúp giảm trọng lượng và đơn giản hóa hệ thống truyền động. Đến năm 2016, SRAM tiếp tục ra mắt hộp số 1 × 12 mang tên SRAM Eagle, mang lại khả năng leo dốc vượt trội cho xe đạp xích đơn. Hệ thống này nhanh chóng được chấp nhận rộng rãi trong cộng đồng xe đạp, với nhiều tay đua hàng đầu sử dụng hệ thống truyền động 1 × 11 tại Đại hội thể thao Khối thịnh vượng chung 2014 ở Glasgow.

Có thể bạn cũng quan tâm: 10 chiếc xe đạp tốt nhất dành cho trẻ 3 tuổi

Những tiến bộ không ngừng trong hệ thống truyền động của xe đạp địa hình đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao hiệu suất và trải nghiệm của người dùng khi chinh phục các địa hình khó khăn.

Khung xe

Khung xe đạp Mountain Bike được thiết kế và ảnh hưởng sâu sắc bởi các yếu tố hình học, đặc biệt là hai góc quan trọng: góc đầu (góc của ống đầu) và góc ống yên (góc của ống yên). Những góc này được đo theo phương ngang và có vai trò quan trọng trong việc xác định tư thế của người lái cũng như các đặc tính hoạt động của chiếc xe.

Thông thường, góc ống yên của xe đạp leo núi thường khoảng 73 độ, trong khi góc ống đầu dao động từ 60 đến 73 độ. Những giá trị này có thể thay đổi tùy theo mục đích sử dụng của xe. Cụ thể, góc ống đầu và góc ống yên ảnh hưởng lớn đến hiệu suất và khả năng xử lý của xe trên các loại địa hình khác nhau.

Các góc dốc hơn, gần 90 độ so với phương ngang, thường giúp xe đạp leo núi có hiệu suất tốt hơn khi leo dốc, tối ưu hóa việc truyền lực từ chân đạp và tăng khả năng xử lý linh hoạt trên các đoạn đường đá và địa hình gồ ghề. Ngược lại, các góc nghiêng hơn, nghiêng nhiều so với phương thẳng đứng, thường được điều chỉnh để đạt được tốc độ cao hơn và sự ổn định khi xuống dốc. Điều này giúp xe duy trì sự cân bằng và kiểm soát tốt hơn khi di chuyển nhanh qua địa hình phức tạp.

Phuộc xe

Trong hành trình phát triển của xe đạp Mountain Bike, hệ thống phuộc đã giữ một vai trò then chốt, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc nâng cao hiệu suất và khả năng xử lý của xe trên các địa hình hiểm trở. Ngày xưa, xe đạp leo núi thường chỉ được trang bị khung cứng, thiếu vắng hệ thống phuộc treo, khiến việc điều khiển trên địa hình gồ ghề trở nên khó khăn. Tuy nhiên, vào đầu những năm 1990, sự xuất hiện của phuộc nhún đã làm thay đổi hoàn toàn trải nghiệm của người lái, mở ra một kỷ nguyên mới cho loại xe này.

Sự ra đời của phuộc nhún đã làm cho việc lái xe trên địa hình khó khăn trở nên dễ dàng hơn, đồng thời giảm bớt căng thẳng cho cơ thể người điều khiển. Các phiên bản phuộc treo trước đầu tiên có hành trình từ 1/2 đến 2 inch (khoảng 38 đến 50 mm), giúp hấp thụ các cú sốc và rung động từ địa hình một cách hiệu quả.

Sau đó, sự kết hợp giữa hệ thống treo trước và khung cứng phía sau, thường được gọi là “đuôi cứng,” đã trở nên phổ biến trong cộng đồng đam mê xe đạp leo núi. Mặc dù thiết kế này có ưu điểm là chi phí thấp, ít cần bảo trì và hiệu suất đạp tốt, nhưng nó đã dần mất đi sự ưu ái do sự phát triển của hệ thống treo hoàn toàn.

Ngày nay, hệ thống treo kép, hay còn gọi là hệ thống treo hoàn toàn, đã trở nên phổ biến hơn. Hệ thống này kết hợp cả phuộc treo trước và sau, giúp giảm thiểu tác động của các chướng ngại vật lên lốp xe, từ đó mang lại trải nghiệm lái mượt mà và ổn định hơn. Xe đạp leo núi trang bị hệ thống treo kép thường đạt hiệu suất vượt trội hơn trên các đoạn đường xuống dốc và địa hình gồ ghề.

Mặc dù cải tiến này đem lại hiệu suất cao và khả năng xử lý vượt trội, nhưng cũng không thiếu những nhược điểm như tăng trọng lượng và chi phí. Các thiết kế hệ thống treo sau ban đầu có thể nặng nề hoặc dễ bị lắc và khóa do bàn đạp, đặc biệt là khi di chuyển trên các địa hình đường mòn cứng.

Đĩa phanh

Phanh đĩa đã trở thành một phần thiết yếu trong hầu hết các mẫu xe đạp leo núi hiện đại nhờ vào khả năng dừng xe vượt trội và hiệu suất đáng kể mà nó mang lại so với phanh vành truyền thống. Những cải tiến này cung cấp nhiều lợi ích thiết thực cho người lái trong mọi điều kiện, đặc biệt là trong những tình huống địa hình khó khăn.

Có thể bạn cũng quan tâm: Chọn mũ bảo hiểm xe đạp trẻ em phù hợp cho nhé

Một trong những ưu điểm nổi bật của phanh đĩa là khả năng dừng xe hiệu quả hơn nhiều so với phanh vành. Điều này nhờ vào việc cần ít áp lực đòn bẩy hơn để tạo ra lực phanh mạnh mẽ, đồng thời cung cấp sự kiểm soát và an toàn vượt trội trong mọi tình huống, đặc biệt là khi điều kiện thời tiết và địa hình không thuận lợi.

Vị trí lắp đặt của phanh đĩa cũng góp phần quan trọng vào hiệu suất của nó. Được gắn trực tiếp trên trục bánh xe, phanh đĩa giúp giữ cho bề mặt phanh luôn khô ráo và sạch sẽ hơn so với phanh vành, từ đó giảm thiểu tình trạng bẩn hoặc hư hỏng. Mặc dù vậy, phanh đĩa cũng không thiếu những nhược điểm, như chi phí thường cao hơn và trọng lượng thường lớn hơn so với phanh vành.

Một thách thức đáng lưu ý của phanh đĩa là việc tích tụ nhiệt. Thay vì giữ nhiệt độ trong lốp xe như phanh vành, nhiệt độ được chuyển trực tiếp đến rôto của phanh đĩa, điều này có thể dẫn đến mức nhiệt rất cao, đặc biệt khi đi qua các đoạn đường dốc dài.

Phanh đĩa được chia thành hai loại chính: phanh thủy lực và phanh cơ khí.

Phanh thủy lực: Sử dụng dầu trong các đường dẫn để đẩy má phanh vào rôto, tạo ra hiệu suất cao và khả năng hoạt động tốt.
Phanh cơ khí: Sử dụng dây trong các đường dây để kéo miếng đệm vào các cánh quạt. Mặc dù giá thành thấp hơn, phanh cơ khí thường hoạt động ít hiệu quả hơn phanh thủy lực.

Tóm lại, phanh đĩa đã đóng góp một cách rõ rệt vào việc cải thiện hiệu suất dừng và khả năng kiểm soát của xe đạp leo núi. Mặc dù vẫn tồn tại một số nhược điểm, nhưng những ưu điểm vượt trội của phanh đĩa đã tạo nên một yếu tố quan trọng trong việc nâng cao trải nghiệm lái xe, từ đó mang lại sự an toàn và thú vị trên mọi loại địa hình.

Bánh xe và lốp xe

Xe đạp leo núi thường được trang bị lốp rộng với nhiều kích thước khác nhau, như 26, 27,5 và 29 inch. Kích thước và chiều rộng của lốp ảnh hưởng đáng kể đến khả năng xử lý và hiệu suất của xe trên các loại địa hình khác nhau. Lốp không săm thường nhẹ hơn và có khả năng bám đường tốt hơn, trong khi lốp có gai mang lại sự kiểm soát vượt trội. Mỗi loại lốp được thiết kế để phục vụ những mục đích sử dụng và điều kiện thời tiết khác nhau, giúp người dùng lựa chọn phù hợp với nhu cầu cụ thể của mình.

Công dụng của xe đạp Mountain Bike (MTB)

Xe đạp leo núi (Mountain Bike – MTB) có công dụng gì? Xe đạp leo núi (Mountain Bike – MTB) có nhiều công dụng quan trọng:

Khả năng thích nghi với địa hình đa dạng: MTB được thiết kế để vượt qua các điều kiện địa hình khó khăn như đồi núi, rừng rậm, đường mòn gồ ghề, cũng như các bề mặt không bằng phẳng như đá, cát và bùn.
Hoạt động thể thao và giải trí: MTB là một môn thể thao phổ biến, cung cấp cơ hội để luyện tập, nâng cao sức khỏe và thư giãn giữa thiên nhiên. Các giải đua MTB cũng thu hút nhiều người tham gia và người hâm mộ.
Khám phá thiên nhiên: Xe đạp leo núi cho phép người sử dụng khám phá các cảnh quan tự nhiên mà các phương tiện khác có thể không tiếp cận được.
Du lịch và khám phá: MTB là phương tiện lý tưởng để trải nghiệm những địa điểm mới, từ các vùng địa hình độc đáo đến các khu vực nông thôn và vùng quê.
Vận chuyển: Xe đạp leo núi cũng có thể được dùng để vận chuyển hàng hóa hoặc thiết bị khi cần thiết.
Kết nối cộng đồng: MTB tạo cơ hội cho những người yêu thích môn thể thao này kết nối, giao lưu và chia sẻ đam mê.

Tham khảo

Nếu bạn đang tìm mua một chiếc xe đạp đua chính hãng và chất lượng, bạn có thể hoàn toàn tin tưởng và lựa chọn tham khảo tại chuỗi hệ thống cửa hàng xe đạp nổi tiếng tại Hà Nội – Xe Đạp Nghĩa Hải: